Την άνοιξη του 2016, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την ασφάλεια των τροφίμων ανακοίνωσε ότι το φοινικέλαιο που χρησιμοποιείται στη διάσημη σοκολατένια αμαρτία, τη ΝUTELLA, είναι επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Δημιουργήθηκε πανικός, όλα τα μέσα αναπαρήγαγαν το θέμα αλλά όπως συμβαίνει συνήθως, μετά από λίγο καιρό ξεχάστηκε. Το αποκορύφωμα αυτής της ιστορίας είναι η εταιρία που παράγει την ΝUTELLA, όχι μόνο να μην αποσύρει το συγκεκριμένο συστατικό από την παρασκευή της αλλά να δηλώνει ότι αν η NUTELLA δεν περιείχε φοινικέλαιο, τότε δεν θα είχε και την απαλή υφή της.
Τι είναι το φοινικέλαιο
Είναι ένα φυτικό λάδι, που εξάγεται από τον καρπό του φοινικόδεντρου. Σε φυσική μορφή είναι υγιεινό, γιατί περιέχει αντιοξειδωτικά καροτενοειδή, αρκετά υψηλό μονοακόρεστο ελαικό οξύ (κάτι εξάλλου που περιέχει και το ελαιόλαδο), τοκοφερόλες και τοκοτριενόλες (είναι δύο σημαντικά είδη της βιταμίνης Ε, που συναντάται στα φυτικά έλαια) και συνένζυμο Q10.
Ναι μεν αλλά
Σε φυσική μορφή λοιπόν είναι καλό για την υγεία. Όμως τα προβλήματα παρουσιάζονται, όταν αρχίζει η επεξεργασία του. Γιατί, όχι μόνο χάνει την πλειοψηφία από τα θρεπτικά συστατικά (αν όχι όλα), αλλά οι υψηλές θερμοκρασίες που χρησιμοποιούνται για την επεξεργασία του, το καθιστούν καρκινογόνο, μιας και κατά τη διάρκεια αυτής της επεξεργασίας, απελευθερώνεται μια ουσία με την ονομασία γλυκιδόλη, η οποία μπορεί να προκαλέσει όγκους στον ανθρώπινο οργανισμό (πειράματα που έγιναν σε ποντίκια εργαστηρίων απέδειξαν ότι η γλυκιδόλη προκάλεσε καρκινικούς όγκους), κάτι εξάλλου που έχει επισημανθεί και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και το Διεθνές Ινστιτούτο Καρκίνου. Ερευνητές επίσης του Πανεπιστημίου του Harvard, χαρακτηρίζουν το φοινικέλαιο δηλητήριο για την καρδιά, μιας και σε επεξεργασμένη μορφή περιέχει τεράστια ποσότητα κορεσμένων λιπαρών, τα οποία αυξάνουν τα επίπεδα χοληστερόλης (LDL) στο αίμα και οδηγούν σε καρδιαγγειακές παθήσεις ( με το βασικό συστατικό του κορεσμένου λίπους, το παλμιτικό οξύ). Ο Παγκόσμιος Οργανισμό Υγείας καθώς και πολλές άλλες διεθνείς υγειονομικές οργανώσεις εδώ και χρόνια πιέζουν για την ελάττωση της χρήσης φοινικέλαιου, τονίζοντας ότι υπάρχουν αρκετά στοιχεία για αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων.
Πού βρίσκεται
Το φοινικέλαιο βρίσκεται σχεδόν παντού στα ράφια των σούπερ μάρκετ και όπου υπάρχουν πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα. Νούμερο 1 είναι η μαργαρίνη που χρησιμοποιείται ευρέως σε καθημερινή βάση στα νοικοκυριά, στα εστιατόρια αλλά και στα ζαχαροπλαστεία, αφού είναι το βασικό συστατικό για την παρασκευή γλυκών. Ακολουθούν τα πατατάκια, τα γαριδάκια, το ψωμί για τοστ, οι μαγιονέζες, πολλές έτοιμες σάλτσες, τα έτοιμα κέικ, τα παγωτά, η ζύμη για τάρτες, τα φρέσκα ζυμαρικά, οι κύβοι μαγειρικής, πολλά έτοιμα φαγητά, τα δημητριακά, οι μπάρες, τα μπισκότα, οι σοκολάτες και φυσικά… σε πραλίνες. Το τραγικό όμως είναι ότι συναντάμε το φοινικέλαιο και στο βρεφικό γάλα φόρμουλα (είναι το αγελαδινό γάλα σε σκόνη, που δίνεται κατά τον πρώτο χρόνο του βρέφους -αντικαθιστώντας το ιδανικό για τη σωστή ανάπτυξη μητρικό γάλα- σε επεξεργασμένη μορφή όμως, για να γίνεται ανεκτό από τον βρεφικό οργανισμό. Το ίδιο ισχύει και για το κατσικίσιο και το γάλα σόγιας.)
Επίσης χρησιμοποιείται ως βασικό συστατικό στα σαπούνια και σε πολλά καλλυντικά, όπως το κραγιόν (για να διατηρηθεί καλύτερα το χρώμα και να μην επηρεάζεται από τις υψηλές θερμοκρασίες).
Γιατί η βιομηχανία τροφίμων το χρησιμοποιεί
Επιλέγεται από τη βιομηχανία τροφίμων, γιατί έχει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως:
Έχει μεγάλη γκάμα χρήσεων
Επιμηκύνει τη διάρκεια ζωής των προϊόντων
Δε χρειάζεται σχεδόν καθόλου υδρογόνωση (χημική διεργασία, κατά την οποία ενώνεται το υδρογόνο με μία ουσία. Με αυτόν τον τρόπο π.χ. ενώνονται τα φυτικά υγρά έλαια με υδρογόνο και μετατρέπονται σε μαργαρίνη)
Έχει υψηλή ανθεκτικότητα απέναντι στις ακραίες θερμοκρασίες
Παρουσιάζει μεγάλη αποδοτικότητα καλλιεργειών (ένα στρέμμα αποδίδει πολύ περισσότερο λάδι από οποιοδήποτε άλλο σπορέλαιο)
Και το πιο σημαντικό: έχει πάρα πολύ μικρό κόστος παραγωγής, σε σχέση με άλλα έλαια (ηλιέλαιο, σπορέλαιο)
Κίνδυνος για το περιβάλλον
Όσο η βιομηχανία τροφίμων χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο φοινικέλαιο -με τα στοιχεία να μιλάνε για πάνω από 55 εκατομμύρια τόνους το έτος-, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος για την υγεία αλλά και το περιβάλλον. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις κρούουν τον κώδωνα για έναν οικολογικό Αρμαγεδώνα. Όσο αυξάνεται η κατανάλωση και η ζήτηση απ’ τον άνθρωπο, τόσο αποψιλώνονται τροπικά δάση, ώστε να δημιουργηθούν νέες εκτάσεις για μονοκαλλιέργεια φοίνικα. Επίσης καταστρέφονται οικοσυστήματα, με συνέπεια την απειλή σπάνιων ειδών (π.χ. μέσα σε 20 χρόνια χάθηκαν πάνω από 50.000 ουρακοτάγκοι). Η βιομηχανία του φοινικέλαιου δεν καταστρέφει μόνο το περιβάλλον, αλλά και τους ανθρώπους που έχουν την ατυχία να ζουν σε περιοχές που φύεται ο φοίνικας, που παράγει το πολύτιμο φοινικέλαιο. Ολόκληρα χωριά καταστρέφονται, οι κάτοικοι που ζουν απ’ το δάσος εκτοπίζονται και παιδιά εξαναγκάζονται να δουλέψουν. Η Greenpeace αντιδρά κατά της χρήσης φοινικελαίου από τη βιομηχανία και προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη με ποικιλία δράσεων και καταγγελιών. Χαρακτηριστική είναι η «κατάληψη» ενός τάνκερ που μετέφερε φοινικέλαιο. Ζητά έτσι απ’ τις μεγάλες εταιρίες παραγωγής προϊόντων σοκολάτας και μπισκότων, όπως η αμερικάνικη πολυεθνική Mondelez που παράγει τα γνωστά μπισκότα Oreo, τις σοκολάτες Milka κ.α. ή η ιταλική FERRERO, με τα ομώνυμα σοκολατάκια, αλλά και την πραλίνα, να σταματήσουν να χρησιμοποιούν φοινικέλαιο στα προϊόντα τους, μια και αυτά τα προϊόντα έχουν στιγματιστεί από την καταστροφή των τροπικών δασών, τον θάνατο χιλιάδων ζώων αλλά και τον απάνθρωπο εκτοπισμό απ’ την προγονική γη αυτοχθόνων πληθυσμών.
Τι πρέπει να κάνουμε
Καταρχάς να διαβάζουμε καλύτερα τις ετικέτες και να αποφεύγουμε προϊόντα που περιέχουν φοινικέλαιο. Υπάρχει περίπτωση επίσης η ετικέτα να αναγράφει «φυτικά λίπη». Μην ξεγελαστείτε. Πάλι φοινικέλαιο είναι. Το ανέφερα και στο προηγούμενο τεύχος του Υγεία Ευεξία, στο άρθρο μου για το msg, το όξινο γλουταμινικό νάτριο, η γνώση είναι το όπλο μας. Ούτε το κράτος (που θα έπρεπε), ούτε η βιομηχανία τροφίμων θα ενδιαφερθεί για την υγεία μας. Επίσης η υγιεινή διατροφή πρέπει να γίνεται βίωμα από πολύ μικρή ηλικία, έτσι ώστε να οικειοποιηθούμε έναν υγιεινό τρόπο ζωής συνειδητά. Εννοείται ότι πρέπει να μειώσουμε την κατανάλωση τυποποιημένων και επεξεργασμένων τροφίμων. Πολλές φορές απλές λύσεις, αφιερώνοντας λίγο από τον χρόνο μας, βοηθούν να έχουμε καλή υγεία εμείς και τα παιδιά μας. Π.χ. να μαγειρεύουμε στο σπίτι και όχι να αγοράζουμε έτοιμα γεύματα, να χρησιμοποιούμε ελαιόλαδο, βούτυρο αντί για μαργαρίνη, πιο απλές και υγιεινές ιδέες για γλυκές γεύσεις κ.α. Και το πιο σημαντικό, αποφεύγοντας τα προϊόντα που περιέχουν φοινικέλαιο, δεν κάνουμε καλό μόνο στην υγεία μας αλλά δημιουργούμε μία στάση ζωής και διαφυλάττουμε τον πλανήτη μας από τις καταστροφικές πρακτικές της βιομηχανίας τροφίμων. 9 ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ ΤΡΩΝΕ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΕΧΟΥΝ 25% ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΟ ΚΙΝΔΥΝΟ ΓΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟ
Εάν έχετε ποτέ αμφιβάλλει αν τα βιολογικά τρόφιμα αξίζουν την υψηλότερη τιμή, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2018 στο JAMA Internal Medicine θα πρέπει να σταματήσει τις ανησυχίες σας. Στη μελέτη, Γάλλοι ερευνητές έδειξαν ότι οι άνθρωποι που καταναλώνουν βιολογικά τρόφιμα έχουν 25% χαμηλότερο κίνδυνο καρκίνου.
Η μελέτη του Institut National de la Sante et de la Recherche Medicale στη Γαλλία, η οποία διεξήχθη υπό την καθοδήγηση της επιδημιολόγου Julia Baudry, εξέτασε τη δίαιτα περίπου 70.000 Γάλλων ενηλίκων με μέση ηλικία 44 ετών. Οι εθελοντές χωρίστηκαν σε τέσσερις κατηγορίες ανάλογα με το πόσο συχνά έτρωγαν 16 βιολογικά προϊόντα που περιλάμβαναν λαχανικά, φρούτα, ψάρι, κρέας, αυγά, παρασκευασμένα γεύματα, καρυκεύματα, συμπληρώματα διατροφής, φυτικά έλαια και άλλα προϊόντα.
Μετά από έναν μέσο χρόνο παρακολούθησης 4 ½ ετών, οι ερευνητές εξέτασαν τον αριθμό των συμμετεχόντων που είχαν αναπτύξει κάποιο είδος καρκίνου. Από τους 68.946 εθελοντές, 1.340 ανέπτυξαν καρκίνο, συμπεριλαμβανομένων 459 κρουσμάτων καρκίνου του μαστού, 180 καρκίνους προστάτη, 135 καρκίνους δερμάτων, 99 καρκίνους του παχέος εντέρου, 47 λεμφώματα μη Hodgkin και 15 άλλα λεμφώματα. Μετά τη σύγκριση των ποσοστών βιολογικών τροφίμων των εθελοντών με τις περιπτώσεις καρκίνου, ήταν σε θέση να διαπιστώσουν ότι όσοι έτρωγαν τα πιο βιολογικά τρόφιμα είχαν 25% λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο από όσους δεν έτρωγαν βιολογικά τρόφιμα. Όταν πρόκειται για συγκεκριμένους τύπους καρκίνου, η ομάδα που έτρωγε βιολογικά ήταν 73% λιγότερο πιθανό να αναπτύξει μη Hodgkin λέμφωμα και 21% λιγότερο πιθανό να αναπτύξει μετεμμηνοπαυσιακό καρκίνο του μαστού.
Μπορεί κάποιος να υποθέσει ότι η ομάδα που έτρωγε βιολογικά τρόφιμα θα ήταν πιο συνειδητή για την υγεία συνολικά και πιθανότατα θα είχε μια πιο υγιεινή διατροφή γενικά και αυτό μπορεί να είναι υπεύθυνο για τον χαμηλότερο κίνδυνο για καρκίνο. Ωστόσο, οι ερευνητές λένε ότι αυτό δεν είναι αλήθεια, διότι ακόμη και εκείνοι που κατανάλωναν δίαιτα χαμηλής έως μέσης ποιότητας, αλλά επέλεξαν βιολογικά, απολάμβαναν τον μειωμένο κίνδυνο καρκίνου.
Οι συντάκτες της μελέτης του JAMA κατέληξαν στο συμπέρασμα: «Φαίνεται σημαντικό να εκτιμηθούν οι χρόνιες επιπτώσεις της έκθεσης σε υπολείμματα φυτοφαρμάκων χαμηλής δόσης από τη διατροφή και οι πιθανές επιπτώσεις των κοκτέιλ στο γενικό πληθυσμιακό επίπεδο». Οι συντάκτες της μελέτης αποδίδουν την υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου σε πιθανή βλάβη στο DNA, σε μιτοχονδριακές βλάβες και σε ενδοκρινικές διαταραχές και αναφέρουν ότι «τα παχύσαρκα άτομα με μεταβολικές διαταραχές μπορεί να είναι πιο ευαίσθητα σε πιθανούς χημικούς διαταράκτες, όπως τα φυτοφάρμακα».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Baudry J, Assmann KE, Touvier M, et al. Association of frequency of organic food consumption with cancer risk findings From the NutriNet-Santé Prospective Cohort Study. JAMA Intern Med. 2018;178(12):1597-1606. 8 ΟΙ ΧΡΩΣΤΙΚΕΣ Ε ΚΑΙ Η ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥΣ Οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουμε την προσθήκη των συντηρητικών ουσιών στα τρόφιμα, τα γνωστά Ε. Χωρίς αυτές τις ουσίες είναι αδύνατον να συντηρηθούν τρόφιμα και ποτά. Ορισμένα από αυτά έχουν πλέον σταματήσει να χρησιμοποιούνται μιας και αποδείχθηκαν εξαιρετικά επικίνδυνα και καρκινογόνα.
Αυτά είναι: ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΑ: Ε123, Ε249, Ε250, Ε251, Ε252.
ΠΙΘΑΝΑ ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΑ: Ε127, Ε123, Ε153, Ε154, Ε407.
Συντηρητικά που χρησιμοποιούνται και προκαλούν προβλήματα σε άτομα με ειδικές ανάγκες καθώς και σε άτομα που πάσχουν από νεφρική ανεπάρκεια είναι: Ε173, Ε261, Ε336, Ε510, Ε518, Ε541, Ε622, Ε627 – 631.
Συντηρητικά που δεν πρέπει να καταναλώνονται από άτομα που πάσχουν από χρόνιες αλλεργίες : Ε117, Ε430, Ε627, Ε631, Ε635.
Συντηρητικά που δεν πρέπει να καταναλώνονται από παιδιά : Ε102, Ε104, Ε107, Ε110, Ε112, Ε122, Ε123, Ε124, Ε127, Ε128, Ε131, Ε132, Ε150, Ε151, Ε154, Ε155, Ε160, Ε210, Ε211, Ε212, Ε213, Ε214, Ε215, Ε216, Ε217, Ε218, Ε220, Ε219, Ε221, Ε222, Ε223, Ε224, Ε225, Ε226, Ε227, Ε249, Ε250, Ε252, Ε310, Ε311, Ε312, Ε320, Ε321, Ε622, Ε623, Ε627, Ε631, Ε6235.
Ομάδες συντηρητικών – χρωστικών
Από Ε100 έως Ε199 (χρωστικές)
Από Ε200 έως Ε299 (συντηρητικά)
Από Ε300 έως Ε399 (αντιοξειδωτικά)
Από Ε400 έως Ε599 (γαλακτοματοποιητές, σταθεροποιητές, πυκνωτικά, πηκτικά κ.α.)
Από Ε620 έως Ε637 (ενισχυτικά γεύσης και αρώματος)
Από Ε900 έως Ε999 (γλυκαντικές ύλες, βελτιωτικά αλεύρων)
Από Ε1401 έως Ε1442 (τροποποιημένα άμυλα)
Υπάρχουν αρκετές μελέτες και έρευνες για τις βραχυπρόθεσμες, αλλά κυρίως τις μακροπρόθεσμες, πιθανές συνέπειες στην υγεία του ανθρώπου και ιδιαίτερα των μικρών παιδιών, από τα χρωστικά Ε. Τα «Ε» χρησιμοποιούνται νόμιμα από τους κατασκευαστές, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι όλα απολύτως ασφαλή για τον οργανισμό. Απλώς θεωρούμε πως δεν βλάπτουν τον οργανισμό, εφόσον δεν καταναλώνονται σε υπερβολικές ποσότητες. Αρκετά πρόσθετα έχουν αποσυρθεί οριστικά. Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων απαγόρευσε τη χρωστική Ε128 (ερυθρό 2G), η οποία κρίθηκε ύποπτη για καρκινογενέσεις. Σε πολλές χώρες επιτρέπονται ουσίες που σε άλλες είναι απαγορευμένες. Επιστημονικές έρευνες ενοχοποιούν συγκεκριμένα πρόσθετα για διάφορες βλάβες της υγείας, σε παιδιά (υπερκινητικότητα, αλλεργίες, άσθμα, ερυθήματα) και σε ενηλίκους (αλλεργίες, άσθμα, κεφαλαλγίες, ιλίγγους, ταχυσφυγμία, ναυτία, έλκη εντέρου). Τα τελευταία χρόνια, με την τεράστια κατανάλωση έτοιμων φαγητών, έχουν παρουσιαστεί πολλά νέα πρόσθετα και συντηρητικά. Μερικά από αυτά κατηγορούνται για καρκινογενέσεις, νευρολογικές διαταραχές, καρδιακές παθήσεις και πολλές άλλες ασθένειες. Ακόμη, τα παιδιά δεν τρώνε μόνο «παιδικές» τροφές αλλά καταναλώνουν καθημερινά πολλές συσκευασμένες τροφές και σνακ. Κάτι τέτοιο, μπορεί να έχει άμεσες αλλά και μακροχρόνιες επιπτώσεις οργανισμό τους.
Πώς διαβάζουμε τις ετικέτες: Τα πρόσθετα που περιέχει ένα συσκευασμένο τρόφιμο αναγράφονται υποχρεωτικά στα «συστατικά». Πρώτα αναγράφεται η κατηγορία που ανήκει το πρόσθετο (π.χ. συντηρητικό) και ακολουθεί το πλήρες όνομά του (π.χ. βενζοϊκό νάτριο) ή ο κωδικός του (π.χ. Ε 211). Οι εταιρίες, αποφεύγουν να αναφέρουν τα πρόσθετα με τον κωδικό Ε αλλά χρησιμοποιούν τα πλήρη ονόματα, ώστε να αποπροσανατολίσουν τους καταναλωτές. Συνήθως οι αρωματικές ουσίες δεν αναφέρονται ονομαστικά στην ετικέτα, αλλά με τον αόριστο όρο «αρώματα». Αναγραφές όπως «χωρίς συντηρητικά» ή «χωρίς χρωστικές» δεν σημαίνουν ότι το τρόφιμο δεν περιέχει άλλου είδους πρόσθετα.
Τα πιο επικίνδυνα πρόσθετα είναι Χρωστικές ουσίες : 100-199. Πρόκειται για «μπογιές τροφίμων» που χρησιμοποιούνται για αισθητικούς λόγους, επειδή δίνουν χρώμα στο τρόφιμο. Η προσθήκη χρωστικών, σε τροφές, για βρέφη και νήπια, δεν επιτρέπεται. Χρησιμοποιούνται κυρίως σε παγωτά, γαριδάκια-πατατάκια, αναψυκτικά, μαρμελάδες, σοκολάτες, τυποποιημένα γλυκά, γρανίτες, ζαχαρωτά, ζελέδες, καραμέλες, έτοιμες τούρτες και κέικ, γλειφιτζούρια, τσίκλες, μαργαρίνες, ταραμά, μουστάρδα, διάφορα ποτά (αποστάγματα, λικέρ, κόκα-κόλα), κοκτέιλ φρούτων, λουκάνικα και ψημένα προϊόντα.
Συντηρητικές ουσίες: 200-299. Χρησιμοποιούνται προκειμένου να αποφευχθεί η αλλοίωση των τροφίμων από μικροοργανισμούς και να αυξηθεί ο χρόνος διατήρησης τους. Χρησιμοποιούνται κυρίως σε: μαρμελάδες, κονσέρβες, αναψυκτικά, κρασιά, μπύρες, ζαμπόν, λουκάνικα, κονσερβοποιημένα κρέατα και ψάρια, είδη ζαχαροπλαστικής, κρουασάν, έτοιμα κέικ, μπισκότα, μαργαρίνες, ψωμί για τοστ, σνακς, σαλάτες, ζελέδες, σάλτσες κ.ά.
Την άνοιξη του 2016, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την ασφάλεια των τροφίμων ανακοίνωσε ότι το φοινικέλαιο που χρησιμοποιείται στη διάσημη σοκολατένια αμαρτία, τη ΝUTELLA, είναι επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Δημιουργήθηκε πανικός, όλα τα μέσα αναπαρήγαγαν το θέμα αλλά όπως συμβαίνει συνήθως, μετά από λίγο καιρό ξεχάστηκε. Το αποκορύφωμα αυτής της ιστορίας είναι η εταιρία που παράγει την ΝUTELLA, όχι μόνο να μην αποσύρει το συγκεκριμένο συστατικό από την παρασκευή της αλλά να δηλώνει ότι αν η NUTELLA δεν περιείχε φοινικέλαιο, τότε δεν θα είχε και την απαλή υφή της.
Τι είναι το φοινικέλαιο
Είναι ένα φυτικό λάδι, που εξάγεται από τον καρπό του φοινικόδεντρου. Σε φυσική μορφή είναι υγιεινό, γιατί περιέχει αντιοξειδωτικά καροτενοειδή, αρκετά υψηλό μονοακόρεστο ελαικό οξύ (κάτι εξάλλου που περιέχει και το ελαιόλαδο), τοκοφερόλες και τοκοτριενόλες (είναι δύο σημαντικά είδη της βιταμίνης Ε, που συναντάται στα φυτικά έλαια) και συνένζυμο Q10.
Ναι μεν αλλά
Σε φυσική μορφή λοιπόν είναι καλό για την υγεία. Όμως τα προβλήματα παρουσιάζονται, όταν αρχίζει η επεξεργασία του. Γιατί, όχι μόνο χάνει την πλειοψηφία από τα θρεπτικά συστατικά (αν όχι όλα), αλλά οι υψηλές θερμοκρασίες που χρησιμοποιούνται για την επεξεργασία του, το καθιστούν καρκινογόνο, μιας και κατά τη διάρκεια αυτής της επεξεργασίας, απελευθερώνεται μια ουσία με την ονομασία γλυκιδόλη, η οποία μπορεί να προκαλέσει όγκους στον ανθρώπινο οργανισμό (πειράματα που έγιναν σε ποντίκια εργαστηρίων απέδειξαν ότι η γλυκιδόλη προκάλεσε καρκινικούς όγκους), κάτι εξάλλου που έχει επισημανθεί και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και το Διεθνές Ινστιτούτο Καρκίνου. Ερευνητές επίσης του Πανεπιστημίου του Harvard, χαρακτηρίζουν το φοινικέλαιο δηλητήριο για την καρδιά, μιας και σε επεξεργασμένη μορφή περιέχει τεράστια ποσότητα κορεσμένων λιπαρών, τα οποία αυξάνουν τα επίπεδα χοληστερόλης (LDL) στο αίμα και οδηγούν σε καρδιαγγειακές παθήσεις ( με το βασικό συστατικό του κορεσμένου λίπους, το παλμιτικό οξύ). Ο Παγκόσμιος Οργανισμό Υγείας καθώς και πολλές άλλες διεθνείς υγειονομικές οργανώσεις εδώ και χρόνια πιέζουν για την ελάττωση της χρήσης φοινικέλαιου, τονίζοντας ότι υπάρχουν αρκετά στοιχεία για αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων.
Πού βρίσκεται
Το φοινικέλαιο βρίσκεται σχεδόν παντού στα ράφια των σούπερ μάρκετ και όπου υπάρχουν πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα. Νούμερο 1 είναι η μαργαρίνη που χρησιμοποιείται ευρέως σε καθημερινή βάση στα νοικοκυριά, στα εστιατόρια αλλά και στα ζαχαροπλαστεία, αφού είναι το βασικό συστατικό για την παρασκευή γλυκών. Ακολουθούν τα πατατάκια, τα γαριδάκια, το ψωμί για τοστ, οι μαγιονέζες, πολλές έτοιμες σάλτσες, τα έτοιμα κέικ, τα παγωτά, η ζύμη για τάρτες, τα φρέσκα ζυμαρικά, οι κύβοι μαγειρικής, πολλά έτοιμα φαγητά, τα δημητριακά, οι μπάρες, τα μπισκότα, οι σοκολάτες και φυσικά… σε πραλίνες. Το τραγικό όμως είναι ότι συναντάμε το φοινικέλαιο και στο βρεφικό γάλα φόρμουλα (είναι το αγελαδινό γάλα σε σκόνη, που δίνεται κατά τον πρώτο χρόνο του βρέφους -αντικαθιστώντας το ιδανικό για τη σωστή ανάπτυξη μητρικό γάλα- σε επεξεργασμένη μορφή όμως, για να γίνεται ανεκτό από τον βρεφικό οργανισμό. Το ίδιο ισχύει και για το κατσικίσιο και το γάλα σόγιας.)
Επίσης χρησιμοποιείται ως βασικό συστατικό στα σαπούνια και σε πολλά καλλυντικά, όπως το κραγιόν (για να διατηρηθεί καλύτερα το χρώμα και να μην επηρεάζεται από τις υψηλές θερμοκρασίες).
Γιατί η βιομηχανία τροφίμων το χρησιμοποιεί
Επιλέγεται από τη βιομηχανία τροφίμων, γιατί έχει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως:
Κίνδυνος για το περιβάλλον
Όσο η βιομηχανία τροφίμων χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο φοινικέλαιο -με τα στοιχεία να μιλάνε για πάνω από 55 εκατομμύρια τόνους το έτος-, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος για την υγεία αλλά και το περιβάλλον. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις κρούουν τον κώδωνα για έναν οικολογικό Αρμαγεδώνα. Όσο αυξάνεται η κατανάλωση και η ζήτηση απ’ τον άνθρωπο, τόσο αποψιλώνονται τροπικά δάση, ώστε να δημιουργηθούν νέες εκτάσεις για μονοκαλλιέργεια φοίνικα. Επίσης καταστρέφονται οικοσυστήματα, με συνέπεια την απειλή σπάνιων ειδών (π.χ. μέσα σε 20 χρόνια χάθηκαν πάνω από 50.000 ουρακοτάγκοι). Η βιομηχανία του φοινικέλαιου δεν καταστρέφει μόνο το περιβάλλον, αλλά και τους ανθρώπους που έχουν την ατυχία να ζουν σε περιοχές που φύεται ο φοίνικας, που παράγει το πολύτιμο φοινικέλαιο. Ολόκληρα χωριά καταστρέφονται, οι κάτοικοι που ζουν απ’ το δάσος εκτοπίζονται και παιδιά εξαναγκάζονται να δουλέψουν. Η Greenpeace αντιδρά κατά της χρήσης φοινικελαίου από τη βιομηχανία και προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη με ποικιλία δράσεων και καταγγελιών. Χαρακτηριστική είναι η «κατάληψη» ενός τάνκερ που μετέφερε φοινικέλαιο. Ζητά έτσι απ’ τις μεγάλες εταιρίες παραγωγής προϊόντων σοκολάτας και μπισκότων, όπως η αμερικάνικη πολυεθνική Mondelez που παράγει τα γνωστά μπισκότα Oreo, τις σοκολάτες Milka κ.α. ή η ιταλική FERRERO, με τα ομώνυμα σοκολατάκια, αλλά και την πραλίνα, να σταματήσουν να χρησιμοποιούν φοινικέλαιο στα προϊόντα τους, μια και αυτά τα προϊόντα έχουν στιγματιστεί από την καταστροφή των τροπικών δασών, τον θάνατο χιλιάδων ζώων αλλά και τον απάνθρωπο εκτοπισμό απ’ την προγονική γη αυτοχθόνων πληθυσμών.
Τι πρέπει να κάνουμε
Καταρχάς να διαβάζουμε καλύτερα τις ετικέτες και να αποφεύγουμε προϊόντα που περιέχουν φοινικέλαιο. Υπάρχει περίπτωση επίσης η ετικέτα να αναγράφει «φυτικά λίπη». Μην ξεγελαστείτε. Πάλι φοινικέλαιο είναι. Το ανέφερα και στο προηγούμενο τεύχος του Υγεία Ευεξία, στο άρθρο μου για το msg, το όξινο γλουταμινικό νάτριο, η γνώση είναι το όπλο μας. Ούτε το κράτος (που θα έπρεπε), ούτε η βιομηχανία τροφίμων θα ενδιαφερθεί για την υγεία μας. Επίσης η υγιεινή διατροφή πρέπει να γίνεται βίωμα από πολύ μικρή ηλικία, έτσι ώστε να οικειοποιηθούμε έναν υγιεινό τρόπο ζωής συνειδητά. Εννοείται ότι πρέπει να μειώσουμε την κατανάλωση τυποποιημένων και επεξεργασμένων τροφίμων. Πολλές φορές απλές λύσεις, αφιερώνοντας λίγο από τον χρόνο μας, βοηθούν να έχουμε καλή υγεία εμείς και τα παιδιά μας. Π.χ. να μαγειρεύουμε στο σπίτι και όχι να αγοράζουμε έτοιμα γεύματα, να χρησιμοποιούμε ελαιόλαδο, βούτυρο αντί για μαργαρίνη, πιο απλές και υγιεινές ιδέες για γλυκές γεύσεις κ.α. Και το πιο σημαντικό, αποφεύγοντας τα προϊόντα που περιέχουν φοινικέλαιο, δεν κάνουμε καλό μόνο στην υγεία μας αλλά δημιουργούμε μία στάση ζωής και διαφυλάττουμε τον πλανήτη μας από τις καταστροφικές πρακτικές της βιομηχανίας τροφίμων.
9 ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ ΤΡΩΝΕ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΕΧΟΥΝ 25% ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΟ ΚΙΝΔΥΝΟ ΓΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟ
Εάν έχετε ποτέ αμφιβάλλει αν τα βιολογικά τρόφιμα αξίζουν την υψηλότερη τιμή, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2018 στο JAMA Internal Medicine θα πρέπει να σταματήσει τις ανησυχίες σας. Στη μελέτη, Γάλλοι ερευνητές έδειξαν ότι οι άνθρωποι που καταναλώνουν βιολογικά τρόφιμα έχουν 25% χαμηλότερο κίνδυνο καρκίνου.
Η μελέτη του Institut National de la Sante et de la Recherche Medicale στη Γαλλία, η οποία διεξήχθη υπό την καθοδήγηση της επιδημιολόγου Julia Baudry, εξέτασε τη δίαιτα περίπου 70.000 Γάλλων ενηλίκων με μέση ηλικία 44 ετών. Οι εθελοντές χωρίστηκαν σε τέσσερις κατηγορίες ανάλογα με το πόσο συχνά έτρωγαν 16 βιολογικά προϊόντα που περιλάμβαναν λαχανικά, φρούτα, ψάρι, κρέας, αυγά, παρασκευασμένα γεύματα, καρυκεύματα, συμπληρώματα διατροφής, φυτικά έλαια και άλλα προϊόντα.
Μετά από έναν μέσο χρόνο παρακολούθησης 4 ½ ετών, οι ερευνητές εξέτασαν τον αριθμό των συμμετεχόντων που είχαν αναπτύξει κάποιο είδος καρκίνου. Από τους 68.946 εθελοντές, 1.340 ανέπτυξαν καρκίνο, συμπεριλαμβανομένων 459 κρουσμάτων καρκίνου του μαστού, 180 καρκίνους προστάτη, 135 καρκίνους δερμάτων, 99 καρκίνους του παχέος εντέρου, 47 λεμφώματα μη Hodgkin και 15 άλλα λεμφώματα. Μετά τη σύγκριση των ποσοστών βιολογικών τροφίμων των εθελοντών με τις περιπτώσεις καρκίνου, ήταν σε θέση να διαπιστώσουν ότι όσοι έτρωγαν τα πιο βιολογικά τρόφιμα είχαν 25% λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο από όσους δεν έτρωγαν βιολογικά τρόφιμα. Όταν πρόκειται για συγκεκριμένους τύπους καρκίνου, η ομάδα που έτρωγε βιολογικά ήταν 73% λιγότερο πιθανό να αναπτύξει μη Hodgkin λέμφωμα και 21% λιγότερο πιθανό να αναπτύξει μετεμμηνοπαυσιακό καρκίνο του μαστού.
Μπορεί κάποιος να υποθέσει ότι η ομάδα που έτρωγε βιολογικά τρόφιμα θα ήταν πιο συνειδητή για την υγεία συνολικά και πιθανότατα θα είχε μια πιο υγιεινή διατροφή γενικά και αυτό μπορεί να είναι υπεύθυνο για τον χαμηλότερο κίνδυνο για καρκίνο. Ωστόσο, οι ερευνητές λένε ότι αυτό δεν είναι αλήθεια, διότι ακόμη και εκείνοι που κατανάλωναν δίαιτα χαμηλής έως μέσης ποιότητας, αλλά επέλεξαν βιολογικά, απολάμβαναν τον μειωμένο κίνδυνο καρκίνου.
Οι συντάκτες της μελέτης του JAMA κατέληξαν στο συμπέρασμα: «Φαίνεται σημαντικό να εκτιμηθούν οι χρόνιες επιπτώσεις της έκθεσης σε υπολείμματα φυτοφαρμάκων χαμηλής δόσης από τη διατροφή και οι πιθανές επιπτώσεις των κοκτέιλ στο γενικό πληθυσμιακό επίπεδο». Οι συντάκτες της μελέτης αποδίδουν την υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου σε πιθανή βλάβη στο DNA, σε μιτοχονδριακές βλάβες και σε ενδοκρινικές διαταραχές και αναφέρουν ότι «τα παχύσαρκα άτομα με μεταβολικές διαταραχές μπορεί να είναι πιο ευαίσθητα σε πιθανούς χημικούς διαταράκτες, όπως τα φυτοφάρμακα».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Baudry J, Assmann KE, Touvier M, et al. Association of frequency of organic food consumption with cancer risk findings From the NutriNet-Santé Prospective Cohort Study. JAMA Intern Med. 2018;178(12):1597-1606.
8 ΟΙ ΧΡΩΣΤΙΚΕΣ Ε ΚΑΙ Η ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥΣ
Οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουμε την προσθήκη των συντηρητικών ουσιών στα
τρόφιμα, τα γνωστά Ε. Χωρίς αυτές τις ουσίες είναι αδύνατον να συντηρηθούν τρόφιμα και
ποτά. Ορισμένα από αυτά έχουν πλέον σταματήσει να χρησιμοποιούνται μιας και
αποδείχθηκαν εξαιρετικά επικίνδυνα και καρκινογόνα.
Αυτά είναι: ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΑ: Ε123, Ε249, Ε250, Ε251, Ε252.
ΠΙΘΑΝΑ ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΑ: Ε127, Ε123, Ε153, Ε154, Ε407.
Συντηρητικά που χρησιμοποιούνται και προκαλούν προβλήματα σε άτομα με ειδικές ανάγκες καθώς και σε άτομα που πάσχουν από νεφρική ανεπάρκεια είναι: Ε173, Ε261, Ε336, Ε510, Ε518, Ε541, Ε622, Ε627 – 631.
Συντηρητικά που δεν πρέπει να καταναλώνονται από άτομα που πάσχουν από χρόνιες αλλεργίες : Ε117, Ε430, Ε627, Ε631, Ε635.
Συντηρητικά που δεν πρέπει να καταναλώνονται από παιδιά :
Ε102, Ε104, Ε107, Ε110, Ε112, Ε122, Ε123, Ε124, Ε127, Ε128, Ε131, Ε132, Ε150,
Ε151, Ε154, Ε155, Ε160, Ε210, Ε211, Ε212, Ε213, Ε214, Ε215, Ε216, Ε217, Ε218,
Ε220, Ε219, Ε221, Ε222, Ε223, Ε224, Ε225, Ε226, Ε227, Ε249, Ε250, Ε252, Ε310,
Ε311, Ε312, Ε320, Ε321, Ε622, Ε623, Ε627, Ε631, Ε6235.
Ομάδες συντηρητικών – χρωστικών
Υπάρχουν αρκετές μελέτες και έρευνες για τις βραχυπρόθεσμες, αλλά κυρίως τις μακροπρόθεσμες, πιθανές συνέπειες στην υγεία του ανθρώπου και ιδιαίτερα των μικρών παιδιών, από τα χρωστικά Ε. Τα «Ε» χρησιμοποιούνται νόμιμα από τους κατασκευαστές, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι όλα απολύτως ασφαλή για τον οργανισμό. Απλώς θεωρούμε πως δεν βλάπτουν τον οργανισμό, εφόσον δεν καταναλώνονται σε υπερβολικές ποσότητες. Αρκετά πρόσθετα έχουν αποσυρθεί οριστικά. Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων απαγόρευσε τη χρωστική Ε128 (ερυθρό 2G), η οποία κρίθηκε ύποπτη για καρκινογενέσεις. Σε πολλές χώρες επιτρέπονται ουσίες που σε άλλες είναι απαγορευμένες. Επιστημονικές έρευνες ενοχοποιούν συγκεκριμένα πρόσθετα για διάφορες βλάβες της υγείας, σε παιδιά (υπερκινητικότητα, αλλεργίες, άσθμα, ερυθήματα) και σε ενηλίκους (αλλεργίες, άσθμα, κεφαλαλγίες, ιλίγγους, ταχυσφυγμία, ναυτία, έλκη εντέρου). Τα τελευταία χρόνια, με την τεράστια κατανάλωση έτοιμων φαγητών, έχουν παρουσιαστεί πολλά νέα πρόσθετα και συντηρητικά. Μερικά από αυτά κατηγορούνται για καρκινογενέσεις, νευρολογικές διαταραχές, καρδιακές παθήσεις και πολλές άλλες ασθένειες. Ακόμη, τα παιδιά δεν τρώνε μόνο «παιδικές» τροφές αλλά καταναλώνουν καθημερινά πολλές συσκευασμένες τροφές και σνακ. Κάτι τέτοιο, μπορεί να έχει άμεσες αλλά και μακροχρόνιες επιπτώσεις οργανισμό τους.
Πώς διαβάζουμε τις ετικέτες:
Τα πρόσθετα που περιέχει ένα συσκευασμένο τρόφιμο αναγράφονται υποχρεωτικά στα «συστατικά». Πρώτα αναγράφεται η κατηγορία που ανήκει το πρόσθετο (π.χ. συντηρητικό) και ακολουθεί το πλήρες όνομά του (π.χ. βενζοϊκό νάτριο) ή ο κωδικός του (π.χ. Ε 211). Οι εταιρίες, αποφεύγουν να αναφέρουν τα πρόσθετα με τον κωδικό Ε αλλά χρησιμοποιούν τα πλήρη ονόματα, ώστε να αποπροσανατολίσουν τους καταναλωτές. Συνήθως οι αρωματικές ουσίες δεν αναφέρονται ονομαστικά στην ετικέτα, αλλά με τον αόριστο όρο «αρώματα». Αναγραφές όπως «χωρίς συντηρητικά» ή «χωρίς χρωστικές» δεν σημαίνουν ότι το τρόφιμο δεν περιέχει άλλου είδους πρόσθετα.
Τα πιο επικίνδυνα πρόσθετα είναι Χρωστικές ουσίες : 100-199. Πρόκειται για «μπογιές τροφίμων» που χρησιμοποιούνται για αισθητικούς λόγους, επειδή δίνουν χρώμα στο τρόφιμο. Η προσθήκη χρωστικών, σε τροφές, για βρέφη και νήπια, δεν επιτρέπεται. Χρησιμοποιούνται κυρίως σε παγωτά, γαριδάκια-πατατάκια, αναψυκτικά, μαρμελάδες, σοκολάτες, τυποποιημένα γλυκά, γρανίτες, ζαχαρωτά, ζελέδες, καραμέλες, έτοιμες τούρτες και κέικ, γλειφιτζούρια, τσίκλες, μαργαρίνες, ταραμά, μουστάρδα, διάφορα ποτά (αποστάγματα, λικέρ, κόκα-κόλα), κοκτέιλ φρούτων, λουκάνικα και ψημένα προϊόντα.
Οι πιο επικίνδυνες χρωστικές : Ε102 (ταρτραζίνη), Ε104 (κίτρινο κινολίνης), Ε110 (κίτρινο sunset FCF, κιτρινοπορτοκαλί S), Ε120 (κοχελίνη, καρμινικό οξύ, καρμίνες), Ε122 (αζωρουμπίνη, καρμοϊσίνη), Ε123 (αμαράνθη), Ε124 (ερυθρό κοχελίνης Α), Ε127 (ερυθροσίνη), Ε131 (μπλε πατεντέ V), Ε132 (ινδικοτίνη ή ινδικοκαρμίνη), Ε133 (λαμπρό κυανό FCF), Ε150, Ε150Α, Ε150C (καραμελόχρωμα), Ε154 (καστανό FK), Ε155 (καστανό ΗΤ), Ε160 (ανάτο ή μπιξίνη/νορμπιξίνη), Ε160Α, Ε160Β, E160C
(εκχύλισμα πάπρικας).
Ενδεχόμενες παρενέργειες : καρκινογένεση, αλλεργίες, ερύθημα, υπερκινητικότητα, αϋπνία, άσθμα, γαστρεντερικά προβλήματα, μείωση λευκών αιμοσφαιρίων, προβλήματα θυρεοειδή.
Συντηρητικές ουσίες: 200-299. Χρησιμοποιούνται προκειμένου να αποφευχθεί η αλλοίωση των τροφίμων από μικροοργανισμούς και να αυξηθεί ο χρόνος διατήρησης τους. Χρησιμοποιούνται κυρίως σε: μαρμελάδες, κονσέρβες, αναψυκτικά, κρασιά, μπύρες, ζαμπόν, λουκάνικα, κονσερβοποιημένα κρέατα και ψάρια, είδη ζαχαροπλαστικής, κρουασάν, έτοιμα κέικ, μπισκότα, μαργαρίνες, ψωμί για τοστ, σνακς, σαλάτες, ζελέδες, σάλτσες κ.ά.
Οι πιο επικίνδυνες : Ε202 σορβικό κάλιο, Ε210 (βενζοϊκό οξύ), Ε211 (βενζοϊκό νάτριο), Ε212 (βενζοϊκό κάλιο), Ε214 (Ρ-υδροξυβενζοϊκό αιθύλιο), Ε215 (άλας Ρ-υδροξυβενζοϊκού αιθυλίου με νάτριο), Ε218 (Ρ-υδροξυβενζοϊκό μεθύλιο), Ε219 (άλας Ρ-υδροξυβενζοϊκού μεθυλίου με νάτριο), Ε220 (διοξείδιο του θείου), Ε249 (νιτρώδες κάλιο), Ε250 (νιτρώδες νάτριο), Ε251(νιτρικό νάτριο), Ε252 (νιτρικό κάλιο), Ε262 (οξικό νάτριο), Ε270 γαλακτικό οξύ, Ε282 προπιονικό ασβέστιο, Ε296 (μηλικό οξύ).
Ενδεχόμενες παρενέργειες : Τοξικολογική επικινδυνότητα, καρκινογένεση, αλλεργίες, υπερκινητικότητα, νευρικές διαταραχές, προβλήματα συμπεριφοράς, μαθησιακές δυσκολίες, κρίσεις άσθματος, εντερικές διαταραχές, αναιμία.
Δημοσιογραφική Ομάδα του Υγεία & Ευεξία